Diệp hạ châu, còn được biết đến như cây Chó đẻ răng cưa thân xanh, là một dược liệu phổ biến trong y học Việt Nam. Loại cây này được đề cập nhiều trong các bài thuốc tiêu độc, thanh can lợi mật, thông huyết và chữa sốt rét. Tuy nhiên, thông tin về đặc tính và cách sử dụng của nó không phải lúc nào cũng được biết đến rộng rãi. Trong bài viết này, Thông tin cây thuốc sẽ cung cấp thông tin chi tiết về thành phần, cách sử dụng và lưu ý quan trọng khi sử dụng Diệp hạ châu. Hãy cùng tìm hiểu thêm.

1. Giới thiệu đôi nét về Diệp hạ châu

Diệp hạ châu (Herba Phyllanthi amari) là phần cây tươi, hoặc đã được phơi, hoặc được sấy khô của cây Diệp hạ châu đắng (Phyllanthus amarus Schum, et Thonn,), thuộc họ Thầu dầu (Euphorbiaceae).

Cây Diệp hạ châu đắng thường là loại cỏ mọc hàng năm, có chiều cao khoảng từ 40 đến 80 cm. Thân cây của nó thường tròn và bóng, có màu xanh và có sự phân nhánh đều đặn. Lá cây có dạng thuôn, với phiến lá có hình bầu dục và chiều dài dao động từ 5 đến 10 mm. Mặt trên của lá thường có màu xanh sẫm, trong khi mặt dưới có màu xanh nhạt hơn. Hoa của cây Diệp hạ châu đực và hoa cái thường mọc thành các cụm, với hoa đực có cuống ngắn hơn so với hoacái. Quả của cây thường có hình dạng nang nhẵn, hình cầu, và có đường kính thường dao động từ 1,8 đến 2 mm.

Diệp hạ châu đắng thường mọc rải rác trên khắp lãnh thổ Việt Nam. Cây thường xuất hiện trong các khu vực như bãi cỏ, ruộng cao, nương rẫy, vườn nhà, và thậm chí cả trên những vùng đồi. Cây con thường bắt đầu mọc vào cuối mùa xuân, phát triển mạnh vào mùa hạ và đạt đỉnh vào giữa mùa thu. Diệp hạ châu thường mọc thành từng đám dày đặc, đôi khi thậm chí chiếm lấy vị trí của các loại cây khác. Cây Diệp hạ châu có thể được thu hái quanh năm, nhưng thời gian tốt nhất là vào mùa hè thu. Người ta thu hái cây về sau đó rửa sạch, sử dụng tươi, cắt thành từng đoạn để phơi khô, hoặc lấy lá để ép thành bánh.Diệp hạ châu đắng phân bố rải rác trên khắp nơi tại nước ta. Loài cây này thường mọc trong các bãi cỏ, ruộng cao, nương rẫy, vườn nhà và cả ở những vùng đồi. Cây con thường mọc vào cuối mùa xuân, phát triển nhanh chóng vào mùa hạ và tàn vào giữa mùa thu. Diệp hạ châu thường mọc thành từng đám dày đặc, đôi khi lấn át cả các loại cây khác. Có thể thu hái cây Diệp hạ châu quanh năm, tuy nhiên, tốt nhất nên thu hái vào mùa hè thu. Cây cần được rửa sạch và có thể sử dụng tươi hoặc cắt thành từng đoạn rồi phơi khô. Hoặc cũng có thể lấy lá và ép thành bánh để sử dụng sau này.

2. Công dụng của Diệp hạ châu

Mỗi bộ phận của cây Diệp hạ châu đều chứa các thành phần có thể sử dụng để điều chế thành các chế phẩm hỗ trợ điều trị các bệnh. Công dụng của loại cây này được công nhận cả trong Đông y và Tây y.

2.1. Theo Tây y

Trong Y học hiện đại, các nghiên cứu cũng cho thấy Diệp hạ châu chứa nhiều thành phần hóa học mang lại tác dụng chữa bệnh. Trong lá và thân cây Diệp hạ châu đắng chứa các thành phần như:

Phyllanthin và hypophyllanthin
Nirtetralin
Niranthin
Flavonoid
Phylteralin
Alcaloid kiểu securinin như niruri din và isobubbialine
Lignan
Axit hữu cơ như geraniin, acid ascorbic, repandus inc A và axit amariinic

Dược liệu này được sử dụng để điều chế thành các chế phẩm hỗ trợ trong việc điều trị các bệnh như viêm gan, bệnh đường hô hấp, giải độc, chống viêm, diệt khuẩn, cải thiện hệ miễn dịch, và giảm đau…

2.2. Theo Đông y

Cây Diệp hạ châu có các đặc tính dược lý sau:

Tính vị: tính hàn, vị đắng
Quy kinh: Phế, Thận
Công dụng: tiêu độc, sát trùng, thông huyết, tán ứ, lợi tiểu
Chủ trị: viêm gan, vàng da, sốt, đau mắt, tiểu tiện bí, rắt, tắc sữa, kinh bế, mụn nhọt, lở ngứa ngoài da, và rắn cắn.

Có rất nhiều bài thuốc Đông y sử dụng Diệp hạ châu để chữa bệnh. Những bài thuốc này phổ biến không chỉ ở Việt Nam mà còn cả Trung Quốc, Ấn Độ,.. bởi chúng đơn giản, dễ tìm và có lợi ích đáng kể cho sức khỏe.

3. Gợi ý một số bài thuốc từ Diệp hạ châu

Dưới đây là một số bài thuốc dễ thực hiện từ Diệp hạ châu, bạn có thể lưu lại để sử dụng trong các trường hợp cần hỗ trợ sức khỏe. Các bài thuốc này có thể được áp dụng đơn giản tại nhà, giúp bạn tận dụng tốt các công dụng của Diệp hạ châu để duy trì sức khỏe và phòng tránh một số vấn đề về sức khỏe thông thường.

3.1. Tiêu độc

Bài thuốc 1: Bạn có thể giã nhuyễn hoặc nghiền nát một nắm Diệp hạ châu đắng kết hợp với một ít muối. Sau đó, bạn có thể ép thành nước uống và lấy bã để đắp vào chỗ đau để giúp trị nhọt, độc, sưng, và đau.
Bài thuốc 2: Để chuẩn bị bài thuốc này, bạn cần lấy một lượng bằng nhau của Diệp hạ châu đắng, lá Thồm lồm và một nắm Đinh hương. Tất cả các thành phần này sau đó được giã nát và đắp vào chỗ đau để giúp trị lở loét không liền miệng. Đây là những cách đơn giản mà bạn có thể tự thực hiện tại nhà để khám phá lợi ích của Diệp hạ châu cho sức khỏe của mình.

3.2. Thanh can lợi mật

Dưới đây là một số bài thuốc sử dụng Diệp hạ châu đắng có thể áp dụng để hỗ trợ điều trị một số vấn đề về sức khỏe:

Bài thuốc 1: Chuẩn bị 24g Diệp hạ châu, 8g Chỉ từ, 12g Nhân trần, 12g Hạ khô thảo, 12g Sài hồ. Sắc thuốc uống trong ngày và uống liên tục trong vòng 3 tháng. Bài thuốc này có tác dụng trong việc điều trị nhiễm virus viêm gan B.
Bài thuốc 2: Sử dụng 30g Diệp hạ châu, 12g Chi tử, và 20g Mã đề thảo để sắc nước uống. Loại thuốc này thường được dùng để chữa viêm gan vàng da cũng như viêm ruột tiêu chảy.
Bài thuốc 3: Để chuẩn bị bài thuốc này, bạn cần 16g Diệp hạ châu, 5g vỏ bưởi khô, 16g Bồ bồ, 8g Hậu phác, 8g vỏ Cây đại, 12g Tích huyết thảo, 12g Thổ phục linh, 12g Chi tử, và 12g rễ Đinh lăng. Sắc nước uống hàng ngày từ loại này để hỗ trợ điều trị viêm gan do virus.

3.3. Thông huyết, hoạt huyết

Bài thuốc 1: Để chuẩn bị bài thuốc này, bạn cần giã nhỏ một nắm lá Diệp hạ châu và một nắm Mần tưới, sau đó thêm Đồng tiện và tiếp tục giã đều. Sau cùng, vắt lấy nước uống và giữ lại bã để đắp lên vết thương. Bài thuốc này thường được sử dụng để giúp làm dịu và ngăn chảy máu cho các vết thương ứ máu.
Bài thuốc 2: Chuẩn bị một nắm lá Diệp hạ châu, sau đó giã nhỏ và thêm một ít vôi tôi. Sử dụng hỗn hợp này để đắp lên miệng vết thương khi bị thương hay chảy máu.

3.4. Chữa sốt rét

Bài thuốc 1: Để chuẩn bị bài thuốc này, bạn cần có 8g lá Diệp hạ châu, 4g Ô mai, 12g Thường sơn, 10g Dây gân, 4g Dây cóc, 10g Dạ giao đằng, 10g Thảo quả, 4g lá Mãng cầu tươi và 4g Binh lang. Hãy sắc thuốc và uống trong ngày để chữa trị sốt rét. Đối với hiệu quả tốt nhất, nên uống trước khi bắt đầu cơn sốt rét khoảng 2 giờ.
Bài thuốc 2: Bạn cần 12g Diệp hạ châu và 12g Cam thảo đất. Hãy sắc thuốc và uống hàng ngày để chữa trị suy tế bào gan, sốt rét và nổi mẩnmụn do nhiễm độc nhiệt.
Bài thuốc 3: Để làm bài thuốc này, hãy tán bột gồm 10g Diệp hạ châu, 20g Cỏ nhọ nồi và 10g Xuyên tâm liên. Mỗi ngày, chia thành 3 lần uống, mỗi lần 4 – 5g. Đây là liệu pháp hỗ trợ trong việc điều trị sốt rét.

4. Một số lưu ý khi sử dụng Diệp hạ châu

Diệp hạ châu là một loại thảo dược rất có ích cho sức khỏe con người và có nhiều công dụng quan trọng như tiêu độc, làm mát gan, hỗ trợ điều trị viêm họng, mụn nhọt, tiêu chảy, và nhiều bệnh khác. Điều đặc biệt là Diệp hạ châu dễ dàng tìm thấy, sử dụng và có thể kết hợp với các loại thảo dược khác để tăng cường hiệu quả. Tuy nhiên, khi sử dụng Diệp hạ châu, bạn cần tuân theo một số lưu ý sau:

Không nên sử dụng dược liệu Diệp hạ châu đối với phụ nữ mang thai, đang cho con bú và trẻ em dưới 2 tuổi.
Lưu ý rằng dược liệu này có thể tương tác với một số loại thuốc, dược liệu hoặc thực phẩm chức năng khác bạn đang sử dụng, vì vậy nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.
Không nên sử dụng Diệp hạ châu cho người có tỳ vị hư hàn, vì điều này có thể gây ra các tác dụng phụ như đau bụng, khó tiêu, tiêu chảy.
Cần lưu ý đến một số tác dụng phụ có thể xảy ra khi sử dụng quá nhiều Diệp hạ châu, bao gồm buồn nôn, chóng mặt, kích ứng dạ dày, tiêu chảy, phát ban, mẩn ngứa, khó thở, và nhiều triệu chứng khác.
Hiệu quả của việc uống trà Diệp hạ châu có thể phụ thuộc vào cách sử dụng. Trà thảo dược này có tác dụng làm mát và giải nhiệt, nhưng nếu bạn không có triệu chứng nhiệt, sử dụng quá mức có thể gây nhiễm lạnh cho cơ thể. Hãy lưu ý không nên để trà qua đêm hoặc đun lại nhiều lần.

Đặc biệt, nếu bạn có bệnh nền hoặc cảm thấy nhạy cảm đối với các thành phần có trong Diệp hạ châu

5. Tổng kết

Thông qua bài viết trên, Thông tin cây thuốc đã chia sẻ với bạn đọc về những đặc điểm nhận biết của Diệp hạ châu đắng, dược tính cũng như các bài thuốc và một số lưu ý khi sử dụng. Diệp hạ châu đắng được xem là một loại vị thuốc khá lành tính và có hiệu quả đáng kể trong việc thải độc gan và điều trị viêm gan. Đây là một lựa chọn hữu ích mà bạn không nên bỏ qua.

Đánh giá bài viết này: